Waarom het thema ‘belastingen’?
Het is in het belang van alles wat leeft op de Aarde dat we zuinig omgaan met schaarse hulpbronnen en dat we stoppen met het dumpen van afval en uitstoot van schadelijke stoffen. Tegelijkertijd willen we dat zoveel mogelijk mensen (zinvol) betaald werk hebben en op waardevolle wijze kunnen bijdragen aan de samenleving. Dan is er één maatregel die zowel de economie als het milieu direct een grote dienst zou bewijzen en dat is het verlagen van de belasting op arbeid en het tegelijkertijd verhogen van de belasting op grondstoffen, grondgebruik en schadelijke emissies: de gebruiker, of beter, de vervuiler betaalt.
Uitputting van de ‘commons’
In Nederland kwam in 2002 net geen vijftig procent van alle belastingen uit belasting op arbeid. In 2012 was dat 57,5 procent. Dat is een flinke stijging in tien jaar. Daarnaast wordt er amper belasting geheven op de uitstoot van broeikasgassen of het gebruik van grond en grondstoffen. Omdat het daarbij gaat om de ‘commons’, onze gemeenschappelijke goederen, is het logisch dat we daarvoor aan de gemeenschap betalen. De Europese Commissie pleit dan ook al geruime tijd voor een verschuiving van belastingen op arbeid naar die op grondstoffen en milieuvervuiling en -vernietiging,
Werkloosheid en baanloze groei blijven een terugkerend probleem. Zelfs als de economie hard groeit, zijn er werkenden die van hun salaris niet kunnen rondkomen. Hoe kan dat, terwijl we overal om ons heen zeer nuttig werk zien dat niet gedaan wordt? Zo zijn honderdduizenden banen zijn te scheppen met het energiezuinig en klimaatneutraal maken van huizen, het repareren van kapotte producten, het verwerken van afval tot grondstof (circulaire economie) of het produceren van duurzaam en gezond voedsel. Dat we niet in staat zijn onbenutte capaciteiten en talenten te gebruiken, betekent dat er iets fundamenteel mis is met de manier waarop onze economie nu werkt. Veel werk wordt nu simpelweg niet gedaan omdat arbeidskracht zeer zwaar wordt belast. Naast werkloosheid is vernietiging van ons milieu en uitputting van de Aarde een gigantisch probleem. Door een wijziging van het belastingstelsel pak je beide problemen effectief aan. Zo worden bijvoorbeeld de “zwarte” werkster en de klusjesman gewit, komen er kleinere klassen, meer handen aan het bed en meer blauw op straat, krijgen groene bedrijven de wind in de zeilen omdat hun producten relatief goedkoper worden en stimuleert dit achterblijvers om hun productie te verduurzamen.
Het kan ook anders
Als de belasting op arbeid stevig wordt verlaagd zijn veel mensen, die nu aan de kant staan omdat hun arbeid te duur is geworden, weer inzetbaar. Aan de andere kant vormen de uitputting van grondstoffen en schadelijke emissies een grote bedreiging voor de kwaliteit van het leven en voor de economie. Belast dus wat schaars en schadelijk is en ontlast wat we in overvloed hebben.
Stimuleer vergroening door verschuiven van belasting
We moeten naar een circulaire economie met een gesloten cyclus van grondstoffen en een vermijding van schadelijke emissies. De vergroening van belastingen geeft hieraan een enorme stimulans. Schoon en zuinig gedrag wordt gestimuleerd door vergroening van belastingen omdat de vervuiler of gebruiker betaalt. De verlaging van de belasting op arbeid komt zowel de overheid ten goede – het heeft tot gevolg dat er meer banen, dus minder uitkeringen zijn – als de werkgevers door lagere productiekosten en meer koopkrachtige vraag, én de werknemer die netto meer loon overhoudt. Zo onttrekken we geen waarde, maar voegen we via betaalbare arbeid juist waarde toe. Deze verschuiving binnen ons belastingstelsel, en ook in Europa, zou hoog op de publieke en politieke agenda moeten staan. Voor eerlijke concurrentie zouden geïmporteerde producten aan dezelfde milieueisen moeten voldoen die we voor Nederlandse producten stellen. Hoewel de WTO en de Europese Unie regels stellen voor handelsbeperkende maatregelen zijn daarvoor op nationaal niveau voldoende mogelijkheden.
Quotering kan ook
Genoemde voorstellen kunnen onze economie meer circulair en duurzaam maken. Bij toenemende schaarste van grondstoffen zullen de prijzen zo hoog kunnen oplopen dat steeds meer mensen diverse producten niet meer kunnen betalen. Ook dan kan quotering uitkomst bieden, willen we voorkomen dat alleen rijken nog alles kunnen kopen. Dan is komt invoering van quotering van de uitstoot in beeld want op die manier wordt het klimaatvraagstuk op een eerlijke en effectieve manier aangepakt. In Engeland is daarvoor het systeem van Tradable Energy Quotas (TEQs) ontwikkeld.
Voorbeelden in de praktijk
Ex’Tax Manifest Bouw 2020
De ondertekenaars van het manifest – opdrachtgevers, ontwikkelaars, architecten, bouwbedrijven, slopers, adviseurs, beheerders, financiers en bij de bouw betrokken partijen zetten zich dagelijks in om circulaire economie tot uitvoer te brengen. Ze zijn de circulaire voorlopers die leren door te doen. Ze streven ernaar om uw, en onze, nationale circulaire doelen 2030 en 2050 te halen. De Transitieagenda Circulaire Bouw Economie is op de goede weg, maar we lopen tegen belangrijke barrières aan, daarom het voorstel om belastinghervorming in te zetten voor versnelling van de circulaire economie.
Deze organisaties zijn actief met dit thema
Ex’Tax streeft een prijs voor het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en vervuiling, die prikkels zou geven om hulpbronnen en de natuurlijke wereld te redden, en de inkomsten gebruiken om de belastingdruk op arbeid te verlagen en de (sociale) uitgaven te verhogen. Dit zou het scheppen van banen mogelijk maken en degenen ondersteunen die het het hardst nodig hebben.
Platform DSE (Duurzame en Solidaire Economie) zet zich in voor een rechtvaardige en dienstbare economie die in balans is met het natuurlijk vermogen van de Aarde. Vanuit een mondiale invalshoek richt het platform zich op de Nederlandse economie en samenleving.
Oxfam Novib pakt het onrecht dat armoede veroorzaakt en in stand houdt van alle kanten aan, met projecten, publiekscampagnes, onderzoek en politieke druk.
Our New Economy (ONE) wil een economie die goede levens voor alle mensen binnen de ecologische grenzen van de Aarde realiseert. Om dit te bereiken ontwikkelt ONE met denkers en ondernemers theorieën en praktijken die aantonen dat het echt anders kan.
De visie van Milieudefensie:
Er is maar 1 aarde. Daar zijn we allemaal van afhankelijk. De miljarden mensen die nu leven en de generaties die na ons komen. Daarom moeten we zuinig zijn op die ene aarde. En de rijkdommen van de aarde eerlijk delen met alle mensen. Niet alleen de mensen die nu leven, maar ook de mensen die nog geboren moeten worden.
Thema belastingstelsel in 2015
In 2015 schreef Frans van der Steen van het platformDSE de tekst voor dit thema.