Wat is ‘Just Transition’? Daarvoor moeten we bij de Europese Commissie en haar plannen voor een Green Deal. Daarbij zijn in mei aanvullende plannen gemaakt om de klimaat- en energietransitie voor alle regio’s betaalbaar te houden. Milieudefensie heeft nu een plan om het voor alle Nederlanders betaalbaar te maken. En dat werkt!
Just Transition
Nederland zou recht hebben op zo’n 220 miljoen uit dat Europese ‘Just Transition’ fonds. En een groot deel daarvan – als je het bekijkt vanuit regio’s – gaat dan waarschijnlijk naar Groningen. Maar binnen elke regio, gemeente of straat in Nederland speelt het probleem van verschil in inkomen en vermogen. De een kan de omschakeling naar een klimaatneutrale woning makkelijk betalen, de ander heeft het geld niet en is dus aangewezen op hulp.
Uitgangspunt is dat iedereen moet kunnen profiteren van klimaatoplossingen, ook mensen met een laag inkomen. Niet alleen als lief bedoeld standpunt, maar ook om de eenvoudige reden dat je pas dán een volledige energietransitie bereikt.
Corona maakt de uitdaging groter!
Hadden we begin dit jaar al een flinke uitdaging op klimaat en energie, in maart kwam daar een pandemie en aansluitend een ongekende economische crisis bij. Dat betekent dat er een veel ingrijpender plan nodig is om werkelijk te spreken van een “Just Transition”. Milieudefensie is gaan nadenken over een pakket aan maatregelen dat mensen vooruithelpt, banen creëert, de volksgezondheid verbetert en ons klimaat en onze natuur helpt. Milieudefensie noemt dat ‘de klimaat-economie’.
De Klimaateconomie van Milieudefensie
Op verzoek van Milieudefensie heeft CE Delft de belangrijkste maatregelen doorgerekend op uitgaven, inkomsten, werkgelegenheid, koopkracht, luchtkwaliteit, en broeikasgas-reductie (ten opzichte van business as usual). De onderzoekers van CE Delft keken daarbij niet alleen naar de financiering, maar ook naar de haalbaarheid van de uitvoering. Denk daarbij aan vragen als: “zijn er genoeg installateurs?” of “wat zijn de energetische kenmerken van de bestaande woningvoorraad?”.
De plannen van Milieudefensie lijken een positief effect te hebben op juist dat eerlijk omschakelen – de ‘just transition’. Dit keer geen vrijstelling voor de lobbyende grootbedrijven, maar de dekking van het Warmtefonds wordt gefinancierd uit het afschaffen van de vrijstellingen voor bedrijven op de Energiebelasting (EB). De besparingsmaatregelen die daaruit volgen zijn niet eens meegenomen in de berekeningen.
Naast een Warmtefonds wordt ook de mobiliteit onder handen genomen. De plannen moeten resulteren in minder gebruik van auto en vliegtuig. Maatregelen betreffen het aantrekkelijker maken van fiets en OV, door meer infrastructuur en investering in OV. En tegelijk wordt het autogebruik ontmoedigd door heffingen en afschaffen van onbelaste vergoedingen en een progressieve vliegtax.
Tot slot is er ook nog een landbouwtransitiefonds dat voorziet in de omschakeling naar biologische kringlooplandbouw in de veehouderij, die beter uitpakt voor klimaat, biodiversiteit, volksgezondheid, dierenwelzijn de inkomenspositie van boeren.
Is dit een eerlijke oplossing?
De conclusies van CE Delft zijn best positief over hoe eerlijk dit plan is. Er ontstaat meer werkgelegenheid, met een kleine kanttekening dat dit in de landbouw iets afneemt. De klimaatvoordelen zijn aanzienlijk: jaarlijks een reductie van 25 tot 27 Mton CO2-eq. in 2030. Ook de luchtkwaliteit wordt stukken beter. En tot slot de effecten op inkomens: dit plan heeft positieve inkomensgevolgen voor de lage inkomens, terwijl de hoogste inkomens iets meer gaan bijdragen aan de transitie. De middeninkomens ondervinden weinig financiële gevolgen. Dat is een mogelijkheid voor een ‘just transition’.
