De oprichter van Odin, Koos Bakker (inmiddels gepensioneerd), besloot ten tijde van de oprichting van Odin tot een minder gangbare eigendomsstructuur. Waarom was dat eigenlijk en waarom is het zo belangrijk? En waarom is er op 9 maart 2020 de eigendomsconferentie?
Een vraaggesprek (door Jennifer Benson, 29.1.2020).
Koos, inmiddels meer dan 35 jaren geleden ben je Odin gestart, waarom eigenlijk? Odin is in 1983 ontstaan om de groothandel en detailhandel van biologische voeding op een nieuwe leest vanuit radicaal nieuwe gezichtspunten over prijsvorming, eigendom en winstbestemming te organiseren. Vanuit deze andere rol van en visie op de (groot)handel wilden we BD boeren en afnemers en consumenten met elkaar verbinden.
Wat was de eerste vorm van eigendom?
Onze juridische bedrijfsvorm was aanvankelijk een CV (commanditaire vennootschap) met Stichting Sleipnir als stille vennoot en de mensen bij Odin als beherende vennoten. Na verrekening van een redelijke ondernemers’- en arbeidsvergoeding voor de vennoten ging het restant van de winst naar de stille vennoot Sleipnir. Zo bouwden de vennoten geen privékapitaal en belang op in de groothandel, en Sleipnir bracht het haar toevallende winstaandeel weer in als werkkapitaal voor Odin en later ook in andere ondernemingen. Het kapitaal was daarmee “geneutraliseerd”, zeg maar “van zichzelf”.
Begrijp ik het goed dat het kapitaal van Sleipnir ook voor andere ondernemingen is ingezet?
Ja. Stichting Sleipnir heeft sinds haar oprichting in 1985 deze doelstelling: “bedrijven en ondernemers die altruïstisch ondernemen, te ondersteunen, faciliteren en financieren”. Met “altruïstisch” bedoelen we dat zij het motief van ondernemen en handelen niet primair voor zichzelf als uitgangspunt nemen, maar dat zij juist de dienstverlening aan en de behoefte van de klanten en leveranciers centraal stellen. Sleipnir ondersteunt, faciliteert en financiert sinds 1985 zulke ondernemingen (het zijn er inmiddels 15).
Hoe is de juridische eigendomsstructuur van Odin nu?
Voor Odin, als sterk groeiende onderneming, bleek deze CV structuur niet meer geëigend. De hoofdelijke aansprakelijkheid vormde een te groot obstakel voor nieuwe vennoten. Ook hadden we behoefte aan een actieve rol in de structuur voor de consumenten en klanten van Odin. En we wilden we het aandeel in de financiering van Odin door banken terugbrengen. Om die reden is de coöperatie Odin opgericht, met 3 ledencategorieën. Sleipnir is binnen de coöperatie Odin de eerste en het belangrijkste kapitaallid.
Wat is het grootste verschil tussen deze vorm en de vorm die misschien bij concullegae supermarkten van toepassing is?
Het eigen vermogen van Odin is gelabeld door Sleipnir en dient uitsluitend om haar doelstelling te realiseren. Aanspraken op goodwill en privé aanspraken door aandeelhouders zijn geëlimineerd. Het rendement dat we als bedrijf financieel ten behoeve van continuïteit, ontwikkeling en groei nastreven, komt uitsluitend ten goede aan de missie en doelstellingen van Odin, of de daaraan verwante andere ondernemingen en culturele doelen waarmee we samenwerken.
Waarom heb je voor deze vorm gekozen?
Tja. Gaandeweg kom je erachter dat er een onderscheid is tussen eigendom en eigenaarschap. Je hoort als ondernemer immers eigenaar te zijn van de verantwoordelijkheid die je op je neemt. Terwijl je tegelijkertijd toch af kunt zien van de macht die verbonden is aan eigendom. Eigendom betekent immers het uitsluiten van de ander op de aanspraken en rechten die voortvloeien uit eigendom. Maar ware economie is gemeenschapseconomie, waarin alle schakels zich inspannen en samenwerken en een bijdrage leveren om de behoefte van ieder persoonlijk te optimaliseren. Onze vorm ontstond door vooral praktisch en concreet naar de dienende rol van de handel en van economie te kijken. Dan moet je daar ook een gezonde en passende structuur bij zoeken die deze rol mogelijk maakt en bevordert. De consequentie is dat je dan afscheid moet nemen
van de gangbare opvattingen en waarden over bijvoorbeeld eigendom in bedrijven en dat je nieuwe – op het eerste gezicht misschien ongemakkelijk lijkende- wegen moet gaan.
Kreeg je weerstand op deze vorm van relaties om je heen?
Nee, niet zozeer weerstand, maar meer onbegrip of meewarigheid en ongeloof. Velen noemden het een experiment of dat het te mooi leek om waar te zijn. Ik denk dat juist door deze vorm Odin er nog is en is wat ze nu is, waarom ze zo vitaal en toekomstgericht is. Odin zou anders allang zijn opgeslokt of verdwenen.
Waarom zou je wensen dat meerdere bedrijven op deze manier naar eigendom gaan kijken?
Deze structuur (er zijn overigens nog allerlei varianten mogelijk) werkt bevrijdend voor ondernemers en hun stakeholders. Het geeft continuïteit bij bedrijfsopvolging en voor volgende generaties. Het bevordert het vrije initiatief. Het bevordert samenwerking en solidariteit met andere ondernemers. Het geeft de consument de gelegenheid actief en in een eigen en nieuwe rol in het geheel te participeren. Het harmoniseert en bevordert gezonde verhoudingen tussen kapitaal, arbeid en de samenleving.
Op 9 maart 2020 is er de eigendomsconferentie. Waarom?
De huidige economie is onhoudbaar en stoot zowel sociaal, economisch en ecologisch tegen haar grenzen. Het werkt verlammend wanneer we denken dat deze problematiek door de politiek middels wetgeving en lapmiddelen kan worden opgelost. We moeten het zelf vanuit en in ons economisch handelen in de economie zelf oplossen. Steeds meer ondernemers en consumenten zoeken en willen op deze wijze economie bedrijven en de samenleving inrichten. In vrijheid, vanuit bewustzijn en inzicht en vanuit de toewijding en de wil om vaardigheden en capaciteiten in dienst van de ander te stellen. Zo kan de economie de mens en de mensheid dienen in plaats van andersom.
Wat kan ik verwachten op de eigendomsconferentie en voor wie is het bedoeld?
De Eigendomsconferentie is er voor MKB ondernemers, vennoten, startende ondernemers, familiebedrijven en belangstellenden. Er zullen aansprekende workshops zijn over de verschillende aspecten van eigendom in ondernemingen. We organiseren het samen met de ondernemers van Sleipnir en andere ondernemers, die ook anders met dit onderwerp omgaan. Graag delen we onze opgedane inzichten met ondernemers en belangstellenden en bieden we praktische oplossingen voor één ieder die zich geïnspireerd voelt. Het is de uitweg om de uitwassen en gevolgen van de gangbare achterhaalde manier van economie bedrijven te beteugelen en gezond te maken.
Meer weten over de conferentie: kijk op eigendomsconferentie.nl