Hoe gezond is ons zorgsysteem eigenlijk? Verscheidene media hebben de afgelopen paar jaar misstanden in zorgbedrijven aan het licht gebracht. De gemene deler is dat een behoorlijk aantal zorgondernemers slimme constructies gebruikt en fraudeert om zichzelf te verrijken in plaats van de missie van het bedrijf te dienen.
Hoe komt dat zo?
Op het moment dat een zorgbedrijf aandeelhouders heeft die een winstuitkering eisen, wordt de missie gewijzigd van “zorgverlening binnen een financieel gezond kader”, naar “zorgverlening binnen een zodanig financieel kader, dat deze ook geld oplevert voor aandeelhouders”. Winstdoelstellingen worden daarmee belangrijker dan goede zorg.
Geldstromen binnen de verschillende entiteiten van de zorgsector
Indien de zorgonderneming een bv is, is het relatief makkelijk om dividend uit te keren aan aandeelhouders. Prof. Dr. Jeroen Suijs, professor aan de Erasmus Universiteit, wees mij erop dat in een aantal gevallen de verhouding van door aandeelhouders ingebracht kapitaal en uitgekeerd dividend aan diezelfde aandeelhouders soms geheel uit enig redelijk verband is.
Sommige zorgbedrijven zijn stichtingen. Zij stoppen winst in reserves of herinvesteren het, vaak in het verwerven van bedrijfsgebouwen en grondstukken. Of ze kopen andere zorgondernemingen waardoor hun eigen omvang toeneemt. Je verwacht dat bij een stichting het “eigenaarschap” beter zou zijn. Prof. dr. Jeroen Suijs en Prof. dr. Harrie Verbon schreven hierover in een artikel in 2018: “Bij de stichtingen kunnen we echter ook buitengewone financiële transacties waarnemen die bij een normale bedrijfsvoering in de marktsector niet gauw zouden voorkomen.”
Daarnaast zijn er bedrijven waarbij middels management fee constructies, beheer– en vastgoedbedrijven, geld uitgegeven wordt die soms geheel buiten proportie te noemen zijn.
Wat doet de politiek?
Tweede Kamerlid van GroenLinks, Corinne Ellemeet, heeft een initiatiefvoorstel gedaan om deze achterkamertjeswinst in de zorg aan te pakken. ‘Het systeem krijgen we nooit helemaal waterdicht, daarvan ben ik me terdege bewust,’ zegt Ellemeet, ‘maar wat mij betreft gaan we zo ver mogelijk, door bijvoorbeeld ook winstuitkering via bepaalde BV-constructies te verbieden.’
‘De BV is niet het probleem’, stelt Hugo de Jonge: ‘De BV kan nuttig zijn in de zorg, bijvoorbeeld voor het aantrekken van investeringen, maar ook voor het spreiden van risico’s. Ook bij een stichting of NV is niet uitgesloten dat er geld weglekt uit de zorg. Het kabinet wil daarom niet het gebruik van specifieke rechtsvormen uitsluiten.’
De BV-constructie is inderdaad niet het probleem, maar aandeelhouders die misbruik maken van hun macht om zorgbedrijven winstdoelstellingen op te leggen, zijn een probleem geworden. De vormgeving van het eigendom is daarbij een sleutel en kan, óók bij BV’s, anders worden vormgegeven.
De zorgonderneming moet in dienst staan van de missie!
Hoe borgen we dat de opbrengsten (veelal vanuit de overheid gesubsidieerd!) van een zorgonderneming binnen de missie van zorgverlening wordt besteed?
- Een zorgonderneming moet financieel gezond zijn, maar mag geen vehikel zijn voor winstmaximalisatie. Zorgondernemingen zouden van zichzelf (nee, écht niét van de overheid) moeten zijn en zich op hun zorgmissie moeten kunnen focussen, zonder dat daarbij een mechanisme bestaat dat de onderneming financieel uit kan baten ten koste van de kwaliteit van de zorg (de cliënten, het personeel en andere stakeholders).
- De zorgondernemers (en medewerkers) moeten ervoor waken dat de werkzaamheden ten aller tijde gericht zijn op de missie van de onderneming, namelijk “de best mogelijke zorg, binnen een financieel gezond kader”
De vorm van eigendom is essentieel om deze voorwaarden te borgen. Steward-ownership is daar een goed middel voor en kent 3 uitgangspunten:
- De onderneming kan niet zomaar verkocht worden, en blijft “van zichzelf”.
- De onderneming wordt bestuurd door de betrokken zorgspecialisten (“stewards”) die geen baat hebben bij winstmaximalisatie.
- Eventuele investeerders doen mee tegen redelijke rendements-afspraken, zonder dat ze daarbij enige zeggenschap krijgen over de koers van het bedrijf.
Aanzet voor een nieuw fundament voor ondernemingen in de zorgsector
Creatief boekhouden sluit je nooit uit en de liefde voor geld is een ziekte die moeilijk te behandelen blijkt. Maar er zijn gelukkig heel veel zorgondernemers die het écht goed willen doen en er baat bij hebben als ze hun intenties in de eigendomsvorm van het bedrijf kunnen verankeren, voor vandaag, voor morgen en voor over tientallen jaren als de ondernemer zelf niet meer aan het roer staat.
Mijn pleidooi is om de zorgondernemer die goed wil doen, ook de sleutel naar het nieuwe eigendomsfundament te bieden waardoor hij/zij zich inderdaad kan focussen op de missie:
- Zorgondernemingen (en alle direct gelieerde vastgoedbedrijven) zijn geen speelbal voor investeerders
- Zorgondernemingen (en alle direct gelieerde vastgoedbedrijven) moeten financieel gezond kunnen zijn, maar niet als vehikel voor winstmaximalisatie kunnen fungeren.
Het huidige zorgsysteem op deze manier handhaven is complex. Verwoede pogingen om pleisters te plakken door meer toezicht, regels en administratie verbetert het systeem niet, integendeel. De overheid zou juist nieuwe eigendomsvormen kunnen stimuleren met een incentive en sector breed nog de volgende maatstaven kunnen opstellen:
- De winstbestemming voor zorgonderneming moet transparant en redelijk zijn. Primair doel is om de winst ter beschikking te laten staan van de onderneming.
Er kan een eenvoudig integriteitsmodel in elkaar gezet worden waarbij verschillende aspecten (eigendom, winstbestemming, integriteit relaties) inzichtelijk worden, die accountants kunnen invullen bij de jaarrekening, als controleorgaan. Zo kan er een positieve en zinvolle stroom gestimuleerd worden, die opgepakt kan worden door de zorgondernemers die het beter willen doen, dat maakt het makkelijk voor cliënten (gemeentes) keuzes te maken, zonder daarbij de overige groep zorgbedrijven uit te hoeven sluiten.
Is dit utopisch?
Volstrekt niet. Dit zou toch eigenlijk normaal moeten zijn? Zorgondernemers en aandeelhouders die zich ten koste van een zorgbedrijf en patiënten verrijken, is de wereld op zijn kop. Het is juist utopisch om te bedenken dat dat op de langere duur stand kan houden.
Steward-ownership in de zorg begint bij ondernemers die het anders willen, maar ook bij belangrijke stakeholders rond deze bedrijven. Er is een groeiend aantal ondernemingen dat volgens de principes van steward-ownership ingericht is! De meest bekende is misschien wel de Duitse multinational Bosch. Iets dichterbij: Odin Biologische Supermarkten. En voorbeelden uit de zorgsector zijn onder andere thuiszorgbedrijven Amada Zorgcollectief uit Bergen en Pallium zorgbemiddeling uit Maastricht.
Wilt u meer leren over de kracht en macht van eigendom en hoe eigendom anders vormgegeven kan worden? Meer informatie: www.eigendomsconferentie.nl
Bent u zorgondernemer of politicus en wilt u een dialoog over dit onderwerp? Of wilt u op de hoogte gehouden worden van activiteiten die we ontplooien op het gebied van eigendom voor zorgondernemingen? Wil je het artikel inclusief verslaglegging van mijn bevindingen lezen? Neem contact op met Jennifer via jennifer@thenewbusinessasusual.com.