Het delen van kennis en samenwerking bewerkstelligt verandering, Transitie. Femke Wijdekop heeft het boek “Stemmen voor de Aarde” geschreven om mensen te inspireren hun passies en talenten in te zetten voor de Aarde en voor Transitie. In het boek staan interviews met ‘Groene Pioniers’ waaronder Polly Higgins, Marianne Thieme en Roger Cox.
Femke is zich ervan bewust dat met de uitdagingen van deze tijd het nodig is oplossingsgericht te kijken en te bezien hoe je vanuit jouw invloedssfeer verschil kan maken. Femke zelf is ook een heldere ‘Stem voor de Aarde’. Tanja Beentjes ging in gesprek met haar. Tijdens dat interview deelt Femke de waardevolle kennis verkregen tijdens haar werk en wordt er onder meer gesproken over hoe mensen hun passie kunnen vinden om een bijdrage te leveren aan de transitie.
Van idee naar actie: Een overeenkomstige eigenschap van de geïnterviewde personen is ‘Lef’. Zijn jou nog andere ingrediënten opgevallen nodig om ideeën in actie om te zetten?
Een creatieve manier van denken. Creatief zijn ze allemaal. Ze verzinnen iets nieuws. Een ombudspersoon voor toekomstige generaties waar Jan van de Venis zich als waarnemend ombudspersoon voor heeft opgeworpen, een baanbrekende Klimaatzaak door Roger Cox en vernieuwende wetgeving om verwoesting van de Aarde tegen te gaan door Polly Higgins. Balans tussen linker en rechterhersenhelft is belangrijk. Ideeën ontstaan ook veelal wanneer mensen in de natuur zijn. Cormac Cullinan geeft aan dat er in de natuur een intelligentie is die tot ons spreekt. Om daar je zintuigen voor te scherpen is denk ik heel goed. Je kan je afstemmen op de Aarde en je kan ideeën krijgen die niet perse uit je eigen geest komen. Dat heeft iets wonderbaarlijks. Daarnaast verbinding met gelijkgestemden zodat je je gesteund voelt. En door goed en gezond voedsel maak je ook weer de verbinding met de Aarde.
Passie: In de Transitie-beweging wordt gekeken waar iemand energie van krijgt, waar degene blij van wordt en gestimuleerd dat men zich daarop richt. Wat is jouw advies aan mensen die nog niet hebben ontdekt waar hun passie ligt?
Dit gaat over het ontdekken van de eigen aard. Jouw eigen aard en de Aarde. Vanuit verbinding met jouw eigen aard, met wie je echt bent, en van daaruit je bijdrage leveren. Ontdekken waar je blij van wordt, waar je energiek van wordt, gaat voor mij over in contact zijn met je gevoelsleven. Soms is het ook waar wordt je heel verdrietig van of boos over. Dat is ook een indicator. Je wil dus het tegenovergestelde: iets wat jou dierbaar is wordt aangevallen. Veelal is de passie, in mijn ervaring, en ook vaak bij de personen die ik interview, een thema waar mensen in de kindertijd al verbinding mee hadden. Marianne Thieme stond als kind op tegen onrecht en ook Pollly Higgins. Beiden zijn zij gaan werken voor rechtvaardigheid. Teruggaan naar jezelf is belangrijk: weer gaan voelen wat er in je leeft. Dat is voor sommige mensen wel heel moeilijk omdat we erg in ons hoofd zitten. Het werk van Manon Danker helpt bij het weer durven voelen. Ook gevoelens van verdriet en rouw komen bij haar aan bod, ingebed in een methodiek die daar de ruimte voor geeft. Soms zitten er lagen van machteloosheid of onverschilligheid of depressie maar daaronder zit een passie. Manon helpt bij de emotionele kant want je kan het niet altijd alleen en dat hoeft ook niet.
Hoe zou je jouw passie en stem voor de Aarde omschrijven?
Voor mijzelf is mijn grote passie het delen van informatie of kennis die bij mensen het hart opent. Dit is een grote claim maar in ieder geval hoop ik door mensen in aanraking te brengen met regeneratieve ideeën, ofwel levens-ondersteunend zoals Manon Danker zou zeggen, hoop en positiviteit te brengen. Alles komt vanuit ideeën, ideeën geven de brandstof aan het handelen en aan opbouw. Informatie verspreiden over hoe gaan we naar verbinding met de Aarde en hoe gaan we dat uiten op alle gebieden: wetenschap, politiek, recht, cultuur. De visies van pioniers en grensverleggers aanhoren, de worstelingen, de reis daarbij en dit verspreiden in de hoop dat dat bijdraagt. Ik vind het fantastisch, het flowt. Er is toegang tot de mensen.
Wake-up call: Het rapport Grenzen aan de Groei van de Club van Rome(1972) schudde Jan Juffermans wakker over de staat van de Aarde. Voor Roger Cox was dit de film ‘An Inconvenient Truth’ van Al Gore. Heb jij zelf ook zo een moment gekend?
Als ik een moment zou mogen noemen dan was dit de TED Talk van Polly Higgins die ik in 2013 zag. Ik voelde mij geactiveerd van binnenuit door haar speech waarin het vakgebied rechten samenkomt met het hart, met de Aarde met mijn idealisme en met mijn holistische kijk. Dat zette mij in beweging.
Maar het was niet enkel door informatie of een enkel moment. Er was bij mij al eerder iets in gang gezet door persoonlijke processen. Toen ik begin 20 was liep ik een beetje vast op mijn werk. Ik voelde mij ongelukkig in een baan waar enkel ruimte was om heel intellectueel en cognitief bezig te zijn. Ik werd door de situatie gedwongen aandacht te besteden aan onrustgevoelens en naar binnen te gaan. Door dit te doen ging ik automatisch verbinding met de Aarde weer voelen, zien en ervaren. Sinds dit moment zijn er fases geweest waarin deze verbinding sterker en minder sterk was. De samenleving verwacht of eist een hoog tempo en brengt veel afleiding bijvoorbeeld via social media. Om op zo een manier te leven, in verbinding met de Aarde, is ruimte nodig die ik zelf moet creëren in mijn leven.
Ik ben dit project begonnen doordat iemand was overleden die ik had geïnterviewd voor een hoofdstuk in het boek Transforming Justice. Het stemde mij dankbaar hem te hebben gesproken en aan het woord te hebben kunnen laten. Tijdens het schrijven van Stemmen voor de Aarde overleed Polly Higgins in april 2019 na een kort ziekbed. Ik realiseer mij dat je nooit weet hoeveel tijd je tot je beschikking hebt en het daarom belangrijk is te geven wat je te geven hebt.
Beweging: Transitie veroorzaakt beweging maar heeft ook beweging nodig. Is de beweging om tot Transitie te komen voldoende aanwezig?
Beweging is er sowieso. Maar is dit beweging naar Transitie of een beweging naar terugtrekken in jezelf uit gevoel van machteloosheid? Als ik grensverleggers hoor spreken durven zij de ruimte in te nemen en gaan staan voor waar ze in geloven, tegen de mainstream in. Wanneer je je overweldigd voelt door negatief nieuws dan kun je opgesloten raken, verlamd in die gevoelens van machteloosheid en hoop verliezen. Door te zorgen dat je sturing hebt, en daarmee bedoel ik door je ervoor in te zetten om de leiding te nemen over je leven, kom je in een positie van empowerment. Niet door te doen of er geen problemen zijn maar door oplossingsgericht te kijken. Je uiten over wat je belangrijk vindt. Het hoeft niet heel groots te zijn. Maar als je dat doet dan voelt het goed en is er richting.
Relatie tussen mens en Aarde: In het boek
gaat het over de relatie tussen mens en Aarde. Wat zouden mensen kunnen
doen wanneer ze de relatie niet ervaren?
Voor mij werkt het als ik ruimte maak door een pauze in het denken in te lassen, door uit de gedachtestroom te gaan naar het voelen en gewoon de natuur in te gaan. Vanuit die ontvankelijkheid, die ruimte die ik schep, voel ik ook die verbinding. Ik geniet meer en mijn zintuigen worden wakker. Een boom aan te raken of languit op het gras te gaan liggen zoals Digna de Bruin omschrijft. Echt in de natuur zijn. Ook door je te verbinden met mensen die voor een mooi ecologisch doel werken.
Innerlijke processen: Een aantal van de geïnterviewde spreekt over de innerlijke processen die zij hebben doorgemaakt om te komen tot waar ze zijn. Is een innerlijk proces (vooraf) nodig om grensverlegger te zijn?
Er zijn mensen die zich nog niet verlicht of ‘heel’ genoeg vinden om de innerlijke ruimte te hebben om zich bezig te houden met de ecologische of klimaatcrisis. Het is voor een ieder zelf om te voelen maar ik denk niet dat het zo werkt. In mijn ervaring wordt je geholpen in jouw persoonlijk proces door je bezig te houden met dit soort onderwerpen. Het is echt een wisselwerking. Door de mensen die op je pad komen, door de energie die je ervan krijgt in verbinding met de Aarde. Zoals Marianne Thieme uitlegt: als je gaat voor je idealen overwin je ook de schroom. Je wordt ondersteund om dan ook die persoon te zijn die dat wel aandurft. Ik denk dat het een beweging is als een Lemniscaat. Jelle de Jong legt het uit als een waterrad waarin het geven en ontvangen één beweging zijn.
Verankeren: In verhalen van meerdere pioniers komt naar voren dat zij zich als kind sterk verbonden voelden met de natuur. Gedurende het leven raakt dit soms op de achtergrond. Hoe zouden we de jeugd behulpzaam kunnen zijn om meer verankerd te blijven in de verbinding met de natuur?
Jelle de Jong probeert dit te bewerkstelligen: het planten van zaadjes zodat de relatie met de natuur niet wordt ondergesneeuwd gedurende het leven. Ik denk dat hier mooie initiatieven voor zijn in Nederland: kinderen natuurervaringen aanbieden en dat ook verankeren in lesprogramma’s. Voor mij waren bepaalde boeken die over dit soort thema’s gingen ook ondersteunend: ‘Kinderen van Moeder Aarde’ van Thea Beckman bijvoorbeeld. Dat ging eigenlijk over ecofeminisme. Dat resoneerde destijds al met mij en kan legitimiteit geven aan wat je als kind ervaart.
Systeemverandering: De pioniers brengen een verandering in het oude/huidige systeem. Is het nodig en mogelijk met iets geheel nieuws te komen om verandering te bewerkstelligen?
Het oude systeem gaat uit van een verkeerd wereldbeeld, van ‘een mechanische Aarde’, zoals Cormac Cullinan het goed verwoordt. Roger Cox brengt verandering binnen het systeem door een klimaatzaak te starten die uiteraard revolutionair is, heel veel invloed heeft en tevens de kiem bevat van verbinding met de toekomstige generaties en een zorgplicht. Het komt ook vanuit het hart. Hij noemde het een rechtszaak uit liefde. Ik denk dat ieder al naar gelang zijn eigen temperament en zijn eigen gevoel verandering kan bewerkstelligen. Marianne Thieme zorgt voor systeemverandering en die doet dat binnen de politiek. Er is een activiste die zei: ‘die nieuwe wereld die bouw je met wat op dit moment aanwezig is’. Iets nieuws bouwen met wat voorhanden is. Je kunt niet uit het luchtledige toveren. Je gaat toch met materie die aanwezig is aan het werk. De Globale Alliantie voor de Rechten van de Natuur heeft het Internationaal Tribunaal van de Rechten van de Natuur opgericht. Een nieuw instituut dat ook gebruik maakt van bestaande instrumenten als mensenrechtenverdragen. Ik zie nieuwe ideeën maar ook mensen die werken van binnenuit: helpen aan de geboorte van een beweging naar zorgdragen en vrijheid van uitbuiting.
Earth Restorative Justice: Jouw boek is op dit moment gratis te downloaden op de website earthrestorativejustice.org. Wat is Earth Restorative Justice?
Als jurist ben ik bezig met herstelrecht. Dat gaat over manieren om schade te herstellen. Hoe kun je de betrokken personen een stem geven? Slachtoffers hun verhaal laten doen en daders confronteren met slachtoffers, maar wel vanuit verbinding? Deze principes toepassen op milieuschade en klimaatproblemen is Earth Restorative Justice. Met een groep internationale juristen en deskundigen zijn we hiermee bezig. De informatie die ik hierover opdoe is te vinden op mijn website. Het gaat over herstel in bredere zin. Het herstellen van onze relatie met onszelf en met de Aarde.
Internationale kennis lokaal toepassen: Je bent veel werkzaam op internationaal gebied bijvoorbeeld door jouw betrokkenheid als expert bij het United Nations Harmony with Nature-network. Heb je principes of instrumenten ontdekt die wij op lokaal niveau goed zouden kunnen inzetten?
Teneinde de natuur te beschermen en onze gezondheid moeten er andere belangen meebuigen of wijken. Dit creëert weerstand. Hierin is herstelrecht heel interessant. In plaats van demoniseren/polariseren wordt geprobeerd verbinding te houden. Het gaat over vrede zoeken, want we moeten het toch met elkaar rooien. Herstelrechtmethodes worden al toegepast op andere soorten conflicten. Denk aan politiegeweld of racisme. Deze kunnen ook toegepast worden op ecologische conflicten. Op mijn site vindt je een interview met Dominic Barter. Samen met de Renova Foundation in Brazilië is hij via herstelcirkels aan de slag om de immense materiële, sociale en milieuschade, ontstaan door een dambreuk waarbij mijnbouwafval in de Doce rivier terecht kwam, te compenseren en (het ecosysteem van) de rivier te herstellen. Dit is een methode om conflicten te beslechten waarbij ook wordt gekeken naar omgaan met de emoties die dit soort incidenten oproepen en hoe daar ruimte aan te bieden. Het is concreet en praktisch en is een methode die interessant kan zijn om ook in Nederland op lokale schaal in te zetten voor conflictbeslechting. Het is een oude inheemse manier welke in veel landen werd toegepast in kleinere gemeenschappen voordat alles geformaliseerd was. De herstelcirkels worden op dit moment al in Nederland toegepast voor conflicten op scholen. Deze manier van conflictbeslechting brengt ons echt terug naar de wortels.
Femke nodigt ons van harte uit het boek ‘Stemmen van de Aarde’ deze maand gratis te downloaden via https://earthrestorativejustice.org/interviews/stemmen-voor-de-aarde. Je kunt ook een donatie geven via IBAN NL40ASNB0707538327 ten name van F. Wijdekop om zo haar werk te ondersteunen.
Interview door Tanja Beentjes. Tanja studeert internationaal recht en is actief in de Transition Towns beweging in Castricum