We willen veiligheid, een vitaal milieu, vakantie en vrije tijd, goede gezondheid en onderwijs plus een goed dak boven ons hoofd. Voor veel van die wensen is een behoorlijk betaalde baan en de zekerheid die in de toekomst ook nog te hebben meestal onontbeerlijk. Via ons werk willen we een bijdrage aan de samenleving leveren en onze kennis, talenten en creativiteit de ruimte geven. Een baan geeft structuur en biedt contacten, en we voelen ons opgenomen in de samenleving.
De politiek in Nederland en Europa slaagt er niet in deze wens voor alle burgers te vervullen. De werkloosheid blijft hoog, er is verborgen werkloosheid en mensen met een klein baantje willen meer werken. De politiek gelooft in economische groei als banenmotor, maar dat werkt niet meer. Te grote verschillen in inkomen en vermogen leiden tot verlies aan koopkracht en remmen de werkgelegenheid, net als bezuinigingen bij de overheid. Ook verdwijnen banen door automatisering, robotisering, flexibilisering en verplaatsing naar lage-lonen-landen. Langer moeten doorwerken en het amper betalen van belasting door multinationals helpen ook niet.
Daarom is baanloze of baanarme groei geen overwaaiend verschijnsel. Dit zet mensen individueel en de samenleving als geheel onder zware druk. Baanonzekerheid en werkdruk nemen toe, terwijl de beloning achterblijft. Daarnaast is een het tekort aan werk een belangrijke oorzaak van gebrekkige integratie, radicalisering en criminaliteit waardoor populisme floreert.
Dat moet en kan anders. De oplossing is enerzijds de groeidwang te stoppen en we kunnen het werk anders delen. Het verkorten van de werkweek is een beproefd recept. Voor de oorlog werkten we 60 uur per week daarna 48 uur en nu 38 uur. Waarom gaan we niet naar een 24-urige werkweek? Dan heeft iedereen een behoorlijk betaalde baan.
De koopkracht wordt beter verdeeld over alle burgers. Het levert de staatskas besparingen op door minder uitgaven aan uitkeringen, veiligheid en gezondheidszorg. Een belangrijke voedingsbodem voor populisme en radicalisering verdwijnt. Door toenemende krapte op de arbeidsmarkt zullen lonen stijgen. Werkdruk en burn outs nemen af. Vrouwen worden economisch zelfstandiger. Er is meer tijd voor opvoeding en zorg, zelfontplooiing en een leven lang leren. En er is meer tijd om van het leven te genieten!
Bedenk ook wat de gevolgen zijn als we welvaart en werk niet beter gaan verdelen. Dan lopen spanningen verder op, wordt de economie geschaad en krijgt het populisme vleugels. Dit zwarte scenario kunnen we voorkomen.
Bij een kortere werkweek moeten de laagstbetaalden en middeninkomens per uur meer gaan verdienen. Dat kan door minder belasting op arbeid en hogere belasting op energie en grondstof gebruik. Maar ook door het zwaarder belasten van winst en vermogens, het voorkomen van belastingontduiking en door een gegarandeerd minimuminkomen. Er zijn meer hindernissen te overwinnen. Zo zal het onderwijs veel beter aan moeten sluiten op de arbeidsmarkt. En er moet rekening gehouden worden met nadelige gevolgen voor bedrijven. We hebben vanuit het verleden goede ervaringen met het verkorten van de werkweek, maar het blijft een ingrijpende verandering. Dat gaat niet zonder pijn. Maar gezien de enorme voordelen zijn al die pijnpunten te overwinnen.
We begrijpen daarom niet dat een 24-urige werkweek niet hoog op de politieke agenda staat. Dat is niet links of rechts maar een kwestie van gezond verstand. Want door van arbeidstijdverkorting serieus werk te maken krijgen we heel veel terug: meer bestaanszekerheid, een sterkere economie, een meer ontspannen samenleving en meer vrije tijd.
Delen is welvaart vermenigvuldigen. Wat houdt ons tegen?
Frans van der Steen (platform DSE) en Erik Smits (Doetank PEER)