Vanavond gaat het over de vergroening van ons belastingstelsel. In een notendop komt het erop neer dat het logisch, eerlijk en duurzaam is, om te belasten wat schaars is en wat schade aan ons milieu en welzijn toebrengt. Dan is het eigenlijk heel simpel. Veel grondstoffen zijn schaars en niet hernieuwbaar. De zekerheid om over die onmisbare grondstoffen te kunnen beschikken is cruciaal voor onze welvaart en welzijn en voor een houdbare economie. Het uitputten van deze grondstoffen zouden we moeten ontmoedigen en dus stevig belasten. Dat stevig belasten geldt ook voor al die activiteiten die ons milieu vernietigen en ons welzijn verminderen. Je kunt dit het belasten van onttrokken waarde noemen; een BOW.
Tegelijkertijd zouden niet of weinig moeten belasten wat we in overvloed hebben en wat we willen stimuleren. In Nederland en Europa is er een overvloed aan arbeid want er is een enorm tekort aan banen. Dit gebrek aan werk is, om aan te sluiten op wat nu de media en de gemoederen domineert, waarschijnlijk ook het grootste probleem als het gaat om de integratie van asielzoekers want het hebben van werk is uiteindelijk de belangrijkste integratiemotor. Omdat er een overvloed aan arbeid is, zouden we arbeid dus niet of veel minder moeten belasten. Dan gaat het niet alleen over de gedeeltelijke afschaffing of verlaging van de loonbelasting. Dan gaat het over de Belasting op Toegevoegde Waarde; de BTW Waarde aan producten wordt namelijk voor een belangrijk deel via arbeid toegevoegd. Arbeid die echt, en dus duurzaam, waarde toevoegt, zou je dus niet moeten belasten.
Maar we doen precies andersom: we belasten arbeid veel te zwaar en het verspillen van kostbare grondstoffen en activiteiten die ons milieu aantasten niet of nauwelijks. Hoe is dat in hemelsnaam mogelijk? Zeker als we bedenken dat door het heffen van groene belastingen arbeidsintensieve sectoren zoals reparatie, recycling en hergebruik, het energiezuinig maken van huizen, het opwekken van duurzame energie, het bevorderen van een houdbare en dus ecologische landbouw en het investeren in kennis daarover in Nederland en Europa, dat juist in die sectoren vele miljoenen banen zullen ontstaan en dat vaak met inzet van mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt.
Waarom wordt dat dan niet gedaan, wat houdt ons dan tegen? Waarom strandt juist een van de belangrijkste hervormingen, die van ons belastingstelsel, waar andere wel doorgevoerd worden? Dat heeft te maken met conservatief denken over onze belastinggrondslagen zowel bij links als rechts in de politiek. Overigens zijn er binnen het politieke veld ook belangrijke verschillen in opvatting zoals over belasting op winst en vermogen en over het belasten van inkomen dat niet met arbeid wordt verworven, maar louter door geld met geld te maken. Een andere oorzaak is dat in onze economie alleen dat waarde heeft wat in geld valt uit te drukken, terwijl heel veel van waarde niet in geld uit te drukken is. De kwaliteit van het milieu, van de zorg en van het onderwijs worden bijvoorbeeld niet gemeten in onze belangrijkste welvaartsmeter: de groei van het BBP. Dat niet meten geldt ook voor de grote verschillen in inkomen en vermogen terwijl die aantoonbaar slecht zijn voor koopkracht en welvaart. Bovendien doen veel milieuvernietigende activiteiten en het herstel daarvan ons BBP groeien, terwijl ze onze welvaart overduidelijk verminderen. Wat de politiek weerhoudt om ons belastingstelsel grondig op de schop te nemen heeft dus te maken met verschillen in opvatting over wat van waarde is. Dan gaat het om moraal en dus ook om de belastingmoraal die dragende kracht achter ons belastingstelsel is.
Wat is gezien dit alles een begaanbare weg richting een belastingmoraal en de daarop gebaseerde grondslagen die dat conservatieve denken binnen de samenleving en politiek overwint en een brug slaat tussen die tegengestelde, meestal op verschillende belangen gebaseerde opvattingen? Wij van PlatformDSE denken die weg te kunnen vinden door het debat te richten op een overstijgend samenbindend belang. Dat is het belang van grondstofzekerheid, van voldoende energie, van een gezond milieu, van genoeg banen en van een leefbare toekomst voor onze kinderen. Dat zijn geen onderwerpen van links of van rechts of zouden dat niet moeten zijn. De waarde van al die zaken zou breed binnen de politiek en onder de bevolking gedeeld moeten worden. Dat zijn allemaal zaken die niet alleen cruciaal zijn voor onze bestaanszekerheid en welvaart, maar ook de basis vormen van een houdbare economie.
Maar zelfs als over het belang van een op duurzaamheid gebaseerd belastingstelsel meer concensus zou komen, zijn we er nog niet. Een idee kan namelijk goed zijn, het gaat ook om de uitvoerbaarheid daarvan. Arbeid veel minder belasten is eenvoudig uit te voeren, maar hoe geven we een prijs aan de uitputting van schaarse grondstoffen en het belasten van ons milieu. En hoe we zorgen dat er alles bij elkaar voldoende belasting binnenkomt en met name mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt voldoende inkomen hebben? Zijn daar goede modellen en berekeningen voor? Is bijvoorbeeld een CO2-heffing goed uitvoerbaar? Kan dat als Nederland of moet dat bij voorkeur binnen Europa dat zeker op dit moment niet uitblinkt in eensgezindheid? Hoe voorkom je fraude want de huidige BTW is behoorlijk fraudegevoelig.En hoe beïnvloed je de manier waarop grondstoffen buiten Europa gewonnen en verwerkt worden en hoe beperk je de hoeveelheid daarvan? En moeten we naast een duurzamer belastingstelsel niet meer naar in wet- en regelgeving vastgelegde geboden en verboden en in uitzonderingsgevallen zelfs naar het instellen van quota?
Er is meer. Nu profiteren grote, vaak mondiaal opererende bedrijven van de regelgeving rond productie, en van talloze belastingvoordelen en belastingontwijkingsconstructies waardoor zij bijzonder weinig belasting betalen. Denk ook aan handelsverdragen zoals TTIP die met name in het belang van multinationals zijn. Ook hebben deze bedrijven een leger van lobbyisten en juristen in dienst die hun belangen verdedigen en zijn hun lijntjes met de politiek en een aantal ministeries vaak kort. Daardoor zijn kleinere, nationaal en regionaal opererende bedrijven en coöperaties overduidelijk in het nadeel, terwijl deze van groot belang zijn voor een circulaire economie; een economie gebaseerd op het sluiten van kringlopen op een zo laag mogelijk niveau. Deze zogeheten juistschaligheid is waar we naartoe moeten. Dus hoe zorgen we ervoor dat een beter, rechtvaardiger en groener belastingstelsel juist deze bedrijven en coöperaties meer bevoordeelt of niet benadeelt?
Er zijn kortom vele vragen te beantwoorden die voor een deel in de komende inleidingen en het debat daarna aan de orde zullen komen. Daarbij gaat het, ook als het om mogelijke oplossingen gaat, vaak om dwarsverbanden. Juist die dwarsverbanden probeert PlatformDSE in De Grote Transitie te leggen. Het draait allemaal om een dienstbare economie en om bestaanszekerheid voor iedereen nu en in de toekomst. Daar wil ons platform met De Grote Transitie aan bijdragen.
Frans van der Steen