In 2015 schreef Dick Biesta van het platformDSE de tekst voor dit thema.
In hoog tempo verstoken we de fossiele brandstoffen die in vele miljoenen jaren zijn gevormd. Daardoor raken de fossiele brandstoffen uitgeput en neemt de uitstoot van kooldioxide schrikbarend toe. Dit laatste is door de levensbedreigende klimaatverandering met stip het grootste probleem, maar laten we beginnen bij de economische gevolgen van de snelle uitputting van de fossiele brandstoffen. Daar draait de motor van de huidige economie immers op.
Met kunst- en vliegwerk wordt de productie van fossiele brandstoffen op peil gehouden: olie uit de diepzee en teerzanden, olie en gas uit schalielagen. Daardoor raken oliemaatschappijen in problemen en kan straks de maatschappij de omschakeling naar duurzaam niet meer betalen. Omdat de productie veel duurder wordt, zal ook de prijs van eindproducten, met ups en downs, steeds verder stijgen. Daar komt nog bij dat de winning steeds meer energie vergt met nog meer CO2-uitstoot als gevolg. Europa is bovendien sterk afhankelijk van de import van energie. Dat maakt onze Europese economieën uitermate kwetsbaar. Een goed voorbeeld daarvan is de spanning met Rusland waarvan we wat betreft de import van gas nu nog sterk afhankelijk zijn. Door dit alles is een snelle transitie naar duurzame energie wenselijk en noodzakelijk.
Energiebesparing eerste prioriteit
De CO2-uitstoot die met winning en gebruik van fossiele brandstoffen gepaard gaat, is de belangrijkste oorzaak van het broeikaseffect. Willen we de gemiddelde mondiale temperatuurstijging onder de 2ºC houden, dan moet die CO2-uitstoot in twintig tot dertig jaar stoppen, terwijl de mondiale trend nu eerder naar 4ºC neigt. Als we binnen het 2ºC scenario willen blijven, zal 60% tot 80% van de huidige fossiele reserves van de energiebedrijven onbenut moeten blijven. Overheid en pensioenfondsen moeten zich terugtrekken uit deze sector. En hoe langer we wachten, des te groter zijn de problemen om later die teruggang nog te kunnen organiseren. In Nederland is de ecologische voetafdruk (zie ook punt 5) 3,5 keer zo groot als ecologisch verantwoord is. De helft van die voetafdruk komt door het gebruik van fossiele brandstoffen en die is een van de hoogste in Europa. Dat zal dus snel moeten dalen. Om die daling te bereiken is een economie nodig die niet van groei afhankelijk is, die desinvesteert uit de fossiele energiebedrijven, waarin energiebesparing de eerste prioriteit wordt en de een omslag naar hernieuwbare energie op volle snelheid wordt ingezet.
Koplopers lokale energieopwekking
Dat vereist bewustwording en gedragsverandering in alle lagen van de samenleving en leiderschap bij de politiek. Wat betreft die gedragsverandering gaat het vooral om energiebesparing in huis, schoner vervoer door meer (elektrisch) fietsen en minder vliegen en om een meer biologisch dieet met minder zuivel en vlees. Alleen al de manier waarop we ons vervoeren en voeden is voor ruim de helft verantwoordelijk voor onze CO2-uitstoot. Die milieuvriendelijke en gezondere leefstijl, die ook op andere gebieden dan energie veel duurzamer is, zou via landelijk en gemeentelijk beleid ondersteund moeten worden. Dit kan lokaal ook gestimuleerd worden door betrokkenheid van o.a. milieuorganisaties, burger- en consumentenorganisaties, lokale energie- en klimaatorganisaties en Transition Town-groepen. Koplopers voor lokale energieopwekking zijn coöperaties, zoals Morgen Groene Energie in Eindhoven, Thermo Bello in Culemborg en Amsterdam Energie in Amsterdam.
Het SER Energieakkoord is als eerste aanzet voor een brede aanpak een goede start. Er is echter veel meer nodig dan een kabinetsdoelstelling van 20% energiebesparing en 14% hernieuwbare energie in 2020 (nu slechts 4%!). Aanvullende Europese en Nederlandse regelgeving is nodig om over twintig jaar te bereiken dat Nederland energieneutraal wordt, zoals:
- Meer belasting op fossiele brandstoffen en CO2-emissies, plus afschaffing van subsidies op fossiele brandstoffen;
- Aanscherping van de Europese doelstellingen voor energiebesparing en hernieuwbare energie voor 2030;
- Het verbieden van verdere investeringen in het zoeken naar nieuwe fossiele energiebronnen en stimuleren dat die investeringen verschuiven naar duurzame energiebronnen.
Het draagvlak zal zeker worden vergroot als duidelijk wordt dat deze energietransitie in Nederland honderdduizenden en in Europa miljoenen banen zal opleveren.
Lancering in 2015
In 2012 is het Platform Duurzame en Solidaire Economie gestart met het schrijven van een 10-punten plan. De dwang om economisch alsmaar te groeien, een beperkt begrip van wat echte welvaart is; het zijn dezelfde krachten die achter de aanhoudende economische, sociale en ecologische problemen schuilgaan. Door die verwevenheid kunnen die problemen alleen in samenhang met elkaar worden aangepakt. Zo kan een ontspannen samenleving niet worden bereikt zonder herverdeling van werk en dat is alleen mogelijk als belasting verschuift: minder op arbeid, meer op vervuiling, gebruik van grondstoffen, winst en vermogen. Daardoor wordt de energietransitie vanzelf aantrekkelijker en komt ook de circulaire economie in zicht. Alleen als de economie weer in balans is met de Aarde, dienstbaar wordt aan de samenleving en de ongelijkheid afneemt, kan vertrouwen het winnen van de angst voor verandering.