Wat men beweert:
De economische welvaart was nog nooit zo hoog in de moderne geschiedenis. Mensen moeten zich realiseren dat ons onderwijs, onze gezondheidszorg en onze veiligheid daarom zo goed zijn.
In het kort:
De welvaart, gemeten in BBP, is inderdaad alsmaar aan het groeien. Het is echter de vraag of welvaart en welzijn van alle mensen in gelijke snelheid meegroeit. De inkomensverschillen groeien en daarmee samenhangend hebben – ook in welvarende landen – nog steeds grote groepen mensen geen toegang tot onderwijs, goed onderdak of zorg. Het ‘besteedbaar inkomen’ van Nederlandse huishoudens staat al 40 jaar stil.
Het klopt dat de “welvaart”, gemeten in BBP sinds de vorige eeuw enorm is toegenomen. Wereldwijd groeide de BBP per inwoner van $ 2.850 in 1980 naar $ 11.460 in 2019.
Een paar kanttekeningen
Het BBP (of het nationaal inkomen) is slechts een optelling van geldwaarden, geen maatstaf voor het welzijn of welbevinden van mensen. We brengen deze onderliggende indicatoren niet goed – of niet structureel – in kaart als we het over welvaart hebben. En economische groei zoals gemeten door het BBP geeft een verkeerd beeld vanwege de grote inkomensongelijkheid; wie profiteert uiteindelijk van die economische groei? Voor zover groei van het BBP gepaard gaat met groei van de consumptie, moet men zich afvragen in hoeverre toename van consumpties boven het niveau van basisbehoeften nog iets toevoegt aan het welzijn. Als tegelijkertijd met BBP-groei sprake is van ecocide en van uitputting van hulpbronnen moet men zich afvragen wiens welvaart en welzijn daarmee gediend zijn.
Sociale en milieukosten van voortbrenging van goederen en diensten waaraan geen monetaire transacties zijn verbonden worden niet in rekening gebracht. Dit worden daarom ook wel ‘externaliteiten’ genoemd.
Externaliteiten staan onder druk
Als juist datgene wat we niet goed meten onder druk staat, kun je dan spreken van toename van welvaart? 100 jaar geleden kon men nog uit verschillende rivieren drinken. Nu is milieuvervuiling en afval een grote bedreiging voor ons welzijn. Door deze, en andere, indicatoren mee te nemen in het meten van welvaart, ontstaat een beter beeld.
Besteedbaar inkomen groeit nauwelijks
Begin 2018 komt de Rabobank met een belangwekkend rapport. Het reëel besteedbaar inkomen van huishoudens is sinds 1977 nauwelijks toegenomen. De afgenomen huishoudgrootte verklaart een deel van de stagnatie, maar belangrijker is dat de groei van het inkomen sinds 1977 sterk is achtergebleven bij de economische groei.
Ze stellen dat een gemiddeld huishouden uit 2014, gecorrigeerd voor inflatie, vrijwel hetzelfde besteedbaar inkomen heeft als een huishouden uit 1977. Een deel van de stijging van het nationaal inkomen komt terecht bij de overheid, maar het grootste deel bij bedrijven, en dan met name multinationals.