Wat men beweert:
Grote multinationals zijn al druk bezig met duurzaam en sociaal ondernemen. Dit zie je terug in hun jaarverslagen en zelfs in de reclames op TV.
In het kort:
Een multinational opereert per definitie niet op een regionale schaal. Als ze spreken over zaken als bijvoorbeeld recycling, kan het best zijn dat daar duizenden kilometers transport bij zit. De top 100 bedrijven wereldwijd zijn vooral veel rijker geworden.
De grote internationale ondernemingen, zoals Amazon, Mac Donalds, Facebook, Starbucks en H&M houden natuurlijk goed in de gaten wat er speelt bij het grote publiek. Een schandaal kunnen ze niet gebruiken en de kans dat regelgevers dan ingrijpen is ongewenst. De vraag is of we uit deze hoek de grootste verandering moeten verwachten als het gaat om duurzaam en sociaal ondernemerschap. Die kans is kleiner. Een circulaire economie op een wereldschaal is wel een hele grote cirkel.
Tot nu toe nemen multinationals hun verantwoordelijkheid niet.
Voor het sluiten van kringlopen is het mondiale niveau meestal niet de beste schaal. Niet alleen door het bulktransport van goederen en grondstoffen over de wereld, maar ook omdat er in veel landen waar onze consumptiegoederen geproduceerd worden amper sprake is van wetgeving op sociaal en milieugebied, en als die er al is, stelt de controle op de naleving daarvan weinig voor. Het is – helaas – juist daarom dat veel multinationals hun productiecapaciteit naar deze landen hebben verplaatst in het verleden. Voor de belastingen zoeken ze weer andere plaatsen, waar voordelige regelingen te treffen zijn, zoals met Nederland.
‘Ideeën, kennis, kunst, gastvrijheid, reizen – deze dingen zijn vanwege hun aard internationaal. Maar laat goederen, waar het maar even kan, thuis gemaakt worden; en houdt, bovenal, de financiering in de eerste plaats nationaal.’ John Maynard Keynes (National Self-sufficiency, 1933).
Het zijn juist de krachten van de winst-zoekende multinationals die maken dat de wereldwijde handel zich maar lastig laat bewegen in een duurzame richting. Slechts 100 ondernemingen waren in 2017 verantwoordelijk voor zo’n 70 procent van de CO2 uitstoot wereldwijd. Hoe kan het dat een land als Nederland wereldwijd een belangrijke cacao verwerker is en nummer één importeur? Er groeit hier geen cacaoboon. En wat is de logica achter de hoge groei van export van varkensvlees naar China in 2019 ten opzichte van 2018?
Multinationals blijken zich in de praktijk toch vooral te richten op aandeelhouderswaarde. Hun marktkapitalisatie is de afgelopen 10 jaar behoorlijk toegenomen.
Hoe dan wel?
Door kortere lijntjes tussen producent en consument en door de vervaardiging van producten die kwalitatief hoogwaardig zijn, lang meegaan en goed kunnen worden hergebruikt, kan de consumptiedruk omlaag. Alleen met een circulaire en regionale economie die de noodzaak van economische groei achter zich laat kunnen wij de kwaliteit van leven borgen. Leuke initiatieven zie je bijvoorbeeld bij het ontstaan van voedselcoöperaties als Versvoko’s en Herenboeren. Een tweede voordeel is dat het geld ook beter lokaal blijft en we niet doorgaan met het spekken van de aandeelhouders van de top 100 bedrijven die alleen maar rijker en rijker worden.