Het boek De draagbare Utopie, crisisinzicht, systemen en veerkracht in een tijdperk van klimaatontwrichting, verscheen op vrijdag de 13de oktober. Dit boek van Platform DSE – lid John Huige beschrijft hoe we in grote stappen richting duurzaamheid kunnen gaan. We hebben een kort interview met John over zijn boek.
John, er wordt veel geschreven over duurzaamheid, waarom is dit boek nu uitgekomen?
Om te beginnen, er kan niet genoeg geschreven worden over duurzaamheid. Het regeerakkoord dat deze week uitkwam bewijst dat maar weer eens. Ik wil in dit boek ook twee fundamentele zaken benoemen. Ten eerste hoe de maatschappij functioneert. Ik gebruik hiervoor het woord “systemisch”; het systeem volgens welke de maatschappij is georganiseerd. En dat systeem is heel dwingend. Je kent misschien al de uitdrukking van Thatcher: “There Is No Alternative” (TINA), maar daarmee zit je vast in het systeem. Dat heet ook wel “locked-in”.
Ten tweede vind ik dat we duurzaamheid moeten benaderen vanuit het begrip veerkracht. Denk aan een stalen veer (zoals in je stoel of bed). Is die veer te slap, dan krijg je een kuil in je bed en is de veer te strak, dan rol je je bed uit. Zo gaat het ook in de maatschappij. En er is maar een beperkt venster waarbinnen de veerkracht goed werkt: niet te slap, bijvoorbeeld als je in een land als organisatievorm alleen eenmansbedrijfjes hebt, dan kun je lastig grote productie organiseren. Maar het systeem moet ook niet te stug zijn. Een te stug systeem kan zich niet makkelijk aanpassen, bijvoorbeeld als je alleen maar eucalyptusbomen in een bos hebt staan – een monocultuur – ontstaat er grote kans op onbeheersbare branden, een gemengd bos heeft meer kans op overleven. En denk daarbij ook aan de banken die in 2008 (en nog steeds) To Big to Fail waren. Het is een term die we ook aan veerkracht kunnen koppelen.
Is dat een link die belangrijk is, het financiële systeem?
Het komt in het boek niet uitvoerig aan de orde, maar het is natuurlijk wel zeer dwingend in het bepalen van de richting van onze samenleving en hoe overheden en bedrijven er op reageren. Dit is zo’n systemisch aspect: we zijn gevangen in dat systeem. Kijk bijvoorbeeld ook naar winstmaximalisatie die bij wet verplicht is gesteld in de USA. Ik beschreef dit in mijn vorige boek De Macht van de Megaonderneming. Een zelfde discussie loopt ook rondom AKZO Nobel, waar men nu onenigheid even over het wel of niet maximaliseren van de aandeelhouderswaarde. Je ziet het overal.
Je schrijft “de urgentie richting duurzaamheid te realiseren wordt elke dag groter.”
In mijn boek beschrijf ik acht ontwikkelingen die aantonen dat het niet goed gaat, natuur, politiek, mensen die zich als consument gaan gedragen, etc. Al die zaken raken steeds meer hyper. Kijk maar naar politiek en democratie. Mensen zeggen nu dat ze geen invloed meer hebben, ze ervaren dat er van alles wordt besloten. Ook in het regeerakkoord zien we weer opmerkelijke zaken zoals afschaffen dividendbelasting, terwijl dat nergens in een verkiezingsprogramma heeft gestaan. Inmiddels weten we dat er op iedere Nederlandse parlementariër 7 lobbyisten uit het bedrijfsleven zijn, terwijl de 11 grootste natuur & milieu organisaties gezamenlijk drie lobbyisten hebben rondlopen in Den Haag.
Is dat dan de reden dat het niet lukt?
We kunnen wel stappen zetten, individueel of regionaal, maar het systeem zorgt dat het effect beperkt blijft. Daarnaast zien we de politiek te weinig vanuit een visie op de toekomst handelen. Politici kijken vooral naar makkelijk haalbare zaken. Ze plukken het laaghangend fruit, maar ze realiseren zich niet wat een fruitgaard is zonder bomen. We moeten dus het systeem veranderen, maar ik wil geen utopie aan de horizon schetsen, als “zo moet het en niet anders”. Het mij gaat niet om één grote utopie of eindoplossing, maar behapbare stukken. Daarom heb ik het over 9 deel-utopieën.
Wat kunnen we dan met die negen deel-utopieën?
We kunnen de utopieën gebruiken voor een differentieel economie. Een differentieel kennen we bij de assen van een auto, verschillende wielen kunnen op verschillende snelheden draaien. Anders kom je de bocht niet om. En dat beoog ik ook met elk van de 9 deel-utopieën. In samenhang kun je er een vergezicht mee genereren, maar ze hoeven niet allemaal in hetzelfde tempo te gaan. Het is namelijk ook belangrijk dat je aansluit bij de zorgen van de mensen. Om er maar weer een recent voorbeeld bij te pakken: volgens het regeerakkoord moeten mensen opeens een hogere BTW gaan betalen. Dit heeft een flinke impact voor mensen die rond, of onder, de armoedegrens leven. Mensen moeten in staat zijn om het heden te controleren, voordat ze ook met de toekomst aan de gang te kunnen. Onzekerheid leidt tot verlamming.
Maakt de aanpak met deel-utopieën het boek ook praktischer?
Ja, met deze aanpak kun je nu wel regionaal aan de slag, maar dan wel met het vergezicht in gedachte. Er zijn bijvoorbeeld lokale groepen die druk bezig zijn met een buurttuin, maar zonder daarbij na te denken over een ander geldsysteem. Als ze dan hun rekening aanhouden bij de Nederlandse grootbanken, dan ben je eigenlijk niet goed bezig.
Nou dat zijn pittige uitspraken?
Waarom? Een overstap is tegenwoordig simpel te regelen met een overstapservice. Maar veranderingen doen soms wel een beetje pijn. Ik vind ook dat als het geen pijn doet er misschien niet voldoende verandering is.
Misschien zijn ze het zich niet bewust?
Oké, maar je moet een keer de stap zetten. Voor sommigen kan het rekeningnummer op het briefpapier al voldoende belemmering zijn om het maar te laten zitten.
Je zegt “Het is niet het zoveelste boek over een beetje meer duurzaamheid. De Draagbare Utopie geeft achtergrond en samenhang bij het dagelijkse nieuws en handvatten voor eigen handelen.” Is het boek dan daarmee ook praktisch?
In dit boek wordt ook ingegaan op wat lokaal door mensen gedaan kan worden, denk aan lokaal geld of het oprichten van een energiecoöperatie, maar dat werk ik niet verder uit in detail. Daar zijn voldoende websites voor. Het gaat om de samenhang en dat mensen beseffen dat we dan meerdere waarden scheppen dan alleen geldwaarde.
Wat wil je dat er gebeurt als de mensen het boek gelezen hebben?
Het lijkt me leuk als mensen me vragen om nog eens langs te komen om het boek nader toe te lichten. Ik wil uiteindelijk dat het debat meer gaat over het systeem en de veerkracht. We zijn nu in de duurzaamheid steeds meer bezig met adaptie en te weinig met mitigatie. We moeten meer doen om risico’s te voorkomen dan ons aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. We kunnen dat doen door het systeem te veranderen zodat we minder risico lopen.
Boekgegevens
De Draagbare Utopie – Crisisinzicht, Systemen en Veerkracht in een tijdperk van klimaatontwrichting
Auteur: John Huige
ISBN: 9789402239867
Verkoopprijs: € 19,50 via boekscout.nl, bestellen via de boekhandel kan ook.
* inclusief kosteloze verzending in Nederland en België
Meer informatie
Heeft u vragen over het nieuwsbericht of wilt u meer informatie over het boek neem dan gerust contact op met de auteur: John Huige, e-mail: johnhuige [@] planet.nl.
Interview door Maarten Nijman